ჯონ სტაინბეკი – “რუსული დღიური”

ცხელი ივლისი ჯონ სტაინბეკსა და რობერტ კაპასთან ერთად მეორე მსოფლიო ომის შემდგომ საბჭოთა კავშირში მოგზაურობით დავასრულე. : ) ჰამსუნის კავკასიური შთაბეჭდილებების შემდეგ საკმაოდ მოულოდნელი აღმოჩნდა მწერლის ასეთი ყურადღება ხალხისა და ქვეყნების კულტურის მიმართ.

მოგზაურობისას სტაიბეკმა და კაპამ მოინახულეს მოსკოვი, სტალინგრადი, კიევი, თბილისი, მცხეთა, ბათუმი, გორი. იმ დროისათვის ეს ქალაქები ერთ ქვეყანაში მდებარეობდა, მაგრამ რეალურად ისინი სამი განსხვავებული ეროვნების ადამიანებით იყო დასახლებული. სწორედ მათი განსხვავებული ხასიათითა და ცხოვრების წესით იყვნენ დაინტერესებულნი მოგზაურებიც.

მოსკოვში ამერიკელებისთვის მთავარი სიურპრიზი ის იყო, რომ ხალხი არასდროს იცინოდა. განსხვავებული სიტუაცია დახვდათ უკრაინაში, სადაც მოსახლეობა უფრო სტუმართმოყვარე, მხიარული და ენერგიულია. მათზე დაკვირვებით სტაინბეკმა ისიც კი დაასკვნა, რომ რეალურად ისინი უფრო ნაკლებად ჰგვანან რუსებს, ვიდრე მსოფლიოში ჰგონიათ.

მოგზაურობის შემდეგი ეტაპი საქართველო იყო. აქ ჩამოსვლამდე სტაინბეკსა და კაპას უკვე სმენოდათ ამ ქვეყანაზე: “სადაც არ უნდა ვყოფილიყავით- იქნებოდა ეს მოსკოვი, უკრაინა თუ სტალინგრადი ყველგან წინ გვხვდებოდა ეს მაგიური სიტყვა – საქართველო. ადამიანები, რომელნიც იქ არასოდეს ყოფილან და ალბათ ვერასოდეს ვეღარც წავლენ, საქართველოზე ლაპარაკობდნენ დიდი გრძნობითა და აღტაცებით. ისინი ქართველებზე ლაპარაკობდნენ როგორც ზეადამიანებზე, კარგ მსმელებზე, დიდ მოცეკვავეებზე, დიდ მუსიკოსებზე, სანიმუშო მშრომელებსა და საყვარლებზე. ქვეყანას, რომელიც მდებარეობს კავკასიაში, შავი ზღვის სანაპიროზე, ისინი იხსენიებდნენ როგორც მეორე სამოთხეს. ჩვენ უკვე მართლა ვრწმუნდებოდით იმაში, რომ რუსების უმრავლესობას სჯეროდა, რომ თუ ისინი კარგად და წესიერად იცხოვრებდნენ, სიკვდილის მერე სამოთხეში კი არა საქართველოში მოხვდებოდნენ.” ჩამოსვლის შემდეგ აღმოაჩინეს, რომ: “ეს ქართველები მართლაც სხვანაირები არიან გარეგნობით. ისინი არიან უფრო მუქი, და ბოშებს წააგვანან, ქათქათა თეთრი კბილებით, გრძელი ლამაზად გამოყვანილი ცხვირით, და შავი ხუჭუჭა თმით. თითქმის ყველა კაცი ულვაშიანია, და უფრო ლამაზები არიან ვიდრე ქალები. ისინი არიან გამხდრები და ძლიერები და აქვთ შავი, ბრწყინვალე თვალები. ეს არის ცეცხლოვანი, ამაყი, მგზნებარე და მხიარული ერი. რუსეთის სხვა ერები მათით ძლიერ აღტაცებულნი არიან. ისინი ლაპარაკობენ ქართველების ძლიერებაზე და მათი სიცოცხლით სავსე ხასიათზე.ქართველი კაცები ისე როგორც არც ერთი სხვა ერის წარმომადგენლები, რუს ქალებში სარგებლობენ უდიდესი ავტორიტეტით. ეს არის პოეტური და მუსიკალური ერი, რომელსაც ძალიან უყვარს ცეკვა. მკვიდრად ცხოვრობენ ისინი ბუნებით ნაყოფიერ ქვეყანაში, რომლისთვისაც თავგამოდებით იბრძოდნენ ორიათასი წელი.”

თბილისში კაპამ და სტაინბეკმა თავი ისე იგრძნეს, როგორც საკუთარ სახლში, აღფრთოვანდნენ ქუჩების სისუფთავით, გარემოს სილამაზით, გაუკვირდათ, რომ საქართველოში ასე უყვართ ხელოვნება და ასე სცემენ პატივს “ვეფხისტყაოსანს”, რომ აქ ყველა რელიგიის წარმომადგენლებს აქვთ სალოცავები. შემდეგ გაემგზავრნენ მცხეთაში, დაათვალიერეს ქალაქი და მოისმინეს უფლის კვართის ისტორია.

გორში სტალინის მუზეუმის დათვალიერების შემდეგ მოგზაურებმა მოინახულეს “სასიამოვნო ტროპიკული კურორტი ბათუმი”. აქაც, ისევე როგორც სხვა ქართულ ქალაქებში, ვერ “ასცდნენ” ქართულ ღვინოსა და ბორჯომს. : )

ასე დასრულდა ჯონ სტაინბეკისა და რობერტ კაპას მოგზაურობა სსრკ-ში. მათი მიზანი იყო უბრალო ხალხის გაცნობა და მათ ეს მოახერხეს. თუ წიგნში საქართველოსთვის გამოყოფილი ადგილით ვიმსჯელებთ, ისინი ნამდვილად კმაყოფილნი დარჩნენ ქართველებთან შეხვედრით. სტაინბეკმა ისიც კი თქვა, რომ: “საქართველო ჯადოსნური ადგილია და ხალხიც ჯადოსნურია. მართალია, რომ მათ აქვთ მსოფლიოში ერთ-ერთი ულამაზესი და უმდიდრესი ქვეყანა. და ჩვენ მივხვდით, თუ რატომ გვეუბნებოდნენ რუსები: “სანამ თქვენ არ გინახავთ საქართველო, თქვენ არაფერი გინახავთ”.

P.S. სამწუხაროდ, წიგნი ვერ აღმოვაჩინე და რობერტ კაპას ფოტოებით ვერ დავტკბი. დარწმუნებული ვარ, ილუსტრირებული მონათხრობი უფრო შთამბეჭდავი იქნებოდა. : )

P.P.S. პოსტის გამოქვეყნებიდან ოთხ წელზე მეტი გავიდა და წიგნის ქართული თარგმანიც გამოვიდა. ამ კეთილი საქმის “ავტორი” გამოცემლობა “არტანუჯი” გახლავთ.