ისევ ფიოდორი…

ფიოდორისადმი ჩემი დამოკიდებულება ყველამ იცის… და ბოლო არდადეგებს მის გარეშე როგორ გავატარებდი…

ზამთრის ჩანაწერები ზაფხულის შთაბეჭდილებებზე – დოსტოევსკის მოყვარულებისთვის ცნობილი ფაქტია, რომ ცხოვრების ნაწილი მან მოგზაურობაში გაატარა – მოინახულა გერმანია, საფრანგეთი, ბრიტანეთი, შვეიცარია, ავსტრია. სწორედ ამ მოგზაურობებს მიუძღვნა ეს ჩანაწერებიც. გზადაგზა რუსების ევროპისადმი დამოკიდებულებაც გაგვაცნო… მოკლედ, საინტერესო “მოგზაურობა” გამოვიდა, მაგრამ ჩემი მოკრძალებული აზრით, პუბლიცისტიკა ფიოდორის საუკეთესო მხარე არ არის…

პეტერბურგის ქრონიკა – ესეც პუბლიცისტური ნაწარმოებია. ფელეტონების კრებული ერთგვარად სხვა ნაწარმოებების მონახაზი აღმოჩნდა – სწორედ მასზე “დააშენა” ფიოდორმა მოთხრობების ნაწილი, დიდი მოცულობის ნაწარმოებების რამდენიმე გმირი, განსაკუთრებით კი “თეთრი ღამეების” მეოცნებე…

დიასახლისი – ფიოდორი ჩვეულ სტილს არც აქ ღალატობს და ორდინოვის სახით ახალგაზრდა მეოცნებეს გვაცნობს, რომელიც უცნაური ფსიქიკის ადამიანებთან აღმოჩნდება და მისტიკის საბურველში ეხვევა… მოკლედ, აქაც ტრადიციული “დოსტოევშინაა”…

ბიძიას სიზმარი – ეს მცირე ზომის ნაწარმოები ანოტაციაში “კომიკურ მოთხრობადაა” მოხსენიებული, თუმცა სასაცილოს მასში ცოტას თუ ნახავთ… ფიოდორი სატირას იყენებს, მაგრამ ამ ე.წ. “ანეკდოტურობის” მიღმა დიდი ტრაგედია იმალება… კი ბატონო, შეიძლება მოხუცი თავადი სერიოზულად არ გამოიყურება, მაგრამ მორდასოველი “კეთილშობილი” ფულზე მონადირეების ფონზე (განსაკუთრებული “წესიერებით” გამოირჩევა მარია ალექსანდროვნა, რომელიც ისე ახდენს ადამიანებზე ზეგავლენას, პოლიტიკოსებსაც კი შეშურდებოდათ), საუკეთესო ადამიანია… ბევრი რომ აღარ გავაგრძელო, ეს მოთხრობა ერთ-ერთი საუკეთესო მგონია ფიოდორის მცირე ნაწარმოებებს შორის ( ისევე როგორც “სოფელი სტეპანჩიკოვო და მისი მცხოვრებნი”, “თვინიერი”, “ნიანგი” და “ბიჭი ქრისტესთან ნაძვის ხეზე”)…

ბატონი პროხარჩინი – მკვლევარები ამბობენ, დიდი ნაწარმოებების გმირების მონახაზებს ფიოდორი მოთხრობებში აკეთებდაო. ალბათ ასეცაა. ბატონი პროხარჩინიც ასეთია – კანცელარიის უბრალო მოხელე (დაახლოებით გოგოლისეული აკაკი აკაკიევიჩის ან ჩხოვისეული “კაცი ფუტლიარში”-ს მსგავსი), რომელიც ცხოვრების შიშს შეეწირა…

ორეული –  “სატანა ღმერთს ებრძვის, ბრძოლის ველი კი ადამიანთა გულებია.” ბატონი პროხარჩინის და “ჩანაწერები იატაკქვეშეთიდან”-ის გმირის ერთგვარი “გაგრძელების”, გოლიადკინის გულშიც ორი ადამიანია – კეთილი და ბოროტი, რომლებიც ერთმანეთს ებრძვიან და დგება მომენტი, როცა დამცირება ამ ორ ადამიანს “აცალკევებს” და ჩნდება ორეული – გოლიადკინი-უმცროსი… გაორებული ქვეცნობიერის განცდებს კი ფიოდორზე უკეთ ვინ აღწერს… ვერ ვიტყვი, რომ ეს მის შემოქმედებაში ჩემი ფავორიტი ნაწარმოებია, თუმცა რომ არა მსგავსი გმირები, არ იქნებოდნენ ძმები კარამაზოვები, რასკოლნიკოვი, მიშკინი, სტავროგინი…