შეუცნობელი ნოსტალგია გერმანულად

“გაანადგურეთ, რაც ბოლოს მოხდა,

მოგონებებს ნუ ახლებთ ხელს”

ოდესმე გიფიქრიათ ემიგრაციაზე? ალბათ ერთხელ მაინც ასეთი შესაძლებლობა ყველას დაგვიშვია, თუმცა პირადად მე მილან კუნდერას “შუცნობელის” შემდეგ ქვეყნის დატოვება აზრადაც კი არ მომდის. ირენესა და იოზეფის “დიდი დაბრუნების” შემდეგ მივხვდი, რომ საკუთარ ქვეყანაში ცხოვრება ნებისმიერ შემთხვევაში სჯობს შეუცნობელ ნოსტალგიას, შეუცნობელ მომავალს, შეუცნობელ დაბრუნებას, დიდ სიცარიელეს, რომელსაც სამშობლო მხოლოდ სახელად ჰქვია… ახლა კი, როდესაც “დიოგენემ” “დიოგენეს ბიბლიოთეკის” ფარგლებში ვ.გ. ზებალდის “ემიგრანტებიც” შემოგვთავაზა, ამაში კიდევ ერთხელ დავრწმუნდი…

დოქტორი ფაუსტუსი

გიყვართ მუსიკა? არა, ამ შემთხვევაში უბრალოდ მუსიკის მოსმენას არ ვგულისხმობ. იმისთვის, რომ თომას მანის გმირს – კომპოზიტორ ადრიანს – ცოტათი მაინც გაუგოთ, მუსიკაში ღრმად უნდა ჩაიხედოთ. სხვა შემთხვევაში ძალიან გაგიჭირდებათ მასთან ურთიერთობა, თუმცა დასასრულს აუცილებლად იფიქრებთ, რომ ამდენი დრო ამაოდ არ დაგიკარგავთ. თქვენ გაიცნობთ გენიალურ, მაგრამ ამასთანავე ამოუცნობ ადამიანს, შეიგრძნობთ მუსიკის ჭეშმარიტ არსს და კიდევ ერთხელ ჩახედავთ თვალებში მეფისტოფელს, კიდევ ერთხელ განიცდით ფაუსტის ტრაგედიას და, რაც მთავარია (ჩემი მოკრძალებული აზრით, რა თქმა უნდა), დიდი გერმანელის თვალით დაინახავთ გერმანიის დაცემას. თქვენს თვალწინ ფაშისტური გერმანია და “სულგაყიდული” ადრიანი ერთად აღზევდებიან და ერთად გადაიჩეხებიან უფსკრულში. თქვენ მოისმენთ “დოქტორი ფაუსტუსის ტირილს” და კიდევ ერთხელ დარწმუნდებით, რომ ჰერ თომასი შეუდარებელი მწერალია.

თამაში მარგალიტებით

ხომ არსებობენ წიგნები, რომელთა კითხვა რთულია, ძალიან რთული, თუმცა დასრულების შემდეგ ყველა მკითხველი (გემოვნების შესაბამისად, რა თქმა უნდა) ფიქრობს, რომ მრავალი დღე (იქნებ კვირა და თვეც) ამაოდ არ დაუკარგავს და ჭეშმარიტად დიდებული წიგნი წაიკითხა… სწორედ ასეთია ჰერმან ჰესეს უკანასკნელი ნაწარმოებიც.

ბერლინი,ალექსანდერპლაცი

კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება 20-იანი წლების ბერლინში – ქალაქში, რომელიც თავისი ცხოვრებით ცხოვრობს და მოქალაქეთა ცხოვრებას წარმართავს! მთავარი გმირი სწორედ ბერლინია და არა ფრანც ბიბერკოპფი. ფრანცი მხოლოდ მაგალითია იმისა, თუ როგორ ცხოვრობდნენ ბერლინში…

ამბავი ცახესისა ცინობერად წოდებულისა

ვინ თქვა, რომ ზღაპრები მხოლოდ პატარებმა უნდა იკითხონ?მე თუ მკითხავთ, საბავშვოდ მიჩნეული ამბების უმეტესობა სწორედ დიდებმა უნდა ვიკითხოთ და ამ ისტორიებიდან სათანადო დასკვნებიც უნდა გამოვიტანოთ. მაგალითად, როგორც ერნსტ თეოდორ ჰოფმანის წიგნის შემთხვევაშია…

კატარინა ბლუმის შელახული ღირსება

ფიქრობთ, რომ მშვიდად ცხოვრობთ და თქვენს ღირსებას არაფერი ემუქრება? თქვენ ცდებით! შეიძლება კატარინა ბლუმის მსგავსად საკუთარი შრომით მიაღწიოთ წარმატებას (სულ პატარას, მაგრამ მაინც), მაგრამ ყველაფერი ერთმა  წვეულებამ შეცვალოს. იქნებ იმ საღამოს  ტრაგიკული არც არაფერი მოხდეს, თუმცა ერთი შეხვედრაც კი შეიძლება საბედისწერო აღმოჩნდეს. თქვენ შეხვდებით “მას”, ვისაც მთელი ცხოვრება ელოდით და ბედნიერების ნაცვლად უბედურება გეწვევათ. არა, ის არაფერს დაგიშავებთ. ცხოვრებას სხვები დაგინგრევენ, ღირსებას სხვები შეგილახავენ, ძალადობისკენ სხვები გიბიძგებენ… ზუსტად ასე მოექცნენ კატარინა ბლუმს. მხოლოდ იმიტომ, რომ მან სრულიად უცნობი კაცი შეიყვარა და ენდო მას, მისი სახელი გაზეთის პირველ გვერდზე გამოაჭენეს, ლაფში ამოსვარეს, ათასი რამ დააბრალეს. პრესამ ის ბოროტმოქმედად შერაცხა და მასაც რაღა დარჩენოდა? კატარინა ბლუმი მკვლელი გახდა (არ შეგეშინდეთ, ეს სპოილერი არ არის. წიგნი სწორედ ამ ამბით იწყება)! და რატომ მოხდა ეს? იმიტომ, რომ საზოგადოებამ შელახა კატარინა ბლუმის ღირსება! საზოგადოებამ შვა ძალმომრეობა! საზოგადოებამ მიგვიყვანა აქამდე!

ჰაინრიხ ბიოლის გერმანია

იცნობთ ჰაინრიხ ბიოლს? მე მას ხუთიოდე წლის წინ შევხვდი და ნელ-ნელა გავიცანი უკაცო სახლის ბინადრები, ნაღვლიანი სახის მქონე კაცი და კლოუნი… ახლა კი მინდა თქვენც გიამბოთ ორი ახალი შეხვედრის შესახებ.

“ჯგუფური პორტრეტი ქალთან” ჩემთვის უფრო ფერწერული ნამუშევარია, ვიდრე წიგნი. ავტორი, უფრო კი მისი ნაცნობები, საკუთარ შტრიხებს ამატებენ მთავარი გმირის – ლენი პფაიფერის – პორტრეტს და მასთან ერთად საკუთარ თავსაც გამოსახავენ გრანდიოზული მასშტაბების ნახატზე. ფონად კი ამ ყველაფერს სხვადასხვა დროის გერმანიის პეიზაჟი გასდევს და ალბათ ნამდვილი პერსონაჟიც სწორედ ისაა და არა ლენი – ქალი, რომელმაც ყველა ეპოქაში იცხოვრა და ჩვენს მეხსიერებაში მხოლოდ სხვათა მონაყოლით დარჩა… ჩემთვის მთავარი სწორედ გარემოა და არა ქალი, რომლის პორტრეტიც მე არ მომეწონა…

სანამ ჰიტლერი გვიმზერს

გახსოვთ, ორიოდე წლის წინ სტალინის მსხვერპლთა შესახებ რომ გიამბობდით? არც მეორე დიდი დიქტატორის – ჰიტლერის – შესახებ ვსაუბრობთ იშვიათად (შეძლებისდაგვარად ყურადღებას მესამესაც ვაქცევთ. ისიც დანარჩენებივით მსოფლიოს მმართველობაზე აცხადებს პრეტენზიას), თუმცა მგონია, რომ ისტორიისთვის თვალის გადავლება არასდროსაა ზედმეტი. ახლაც ნაცისტური რეჟიმის სამ “ლიტერატურულ” მსხვერპლზე მინდა მოგითხროთ.

გერმანული ტრაგედია

საბჭოთა რეალობაზე ძალიან ხშირად გიყვებით, მეორე მსოფლიო ომის მრავალმხრივ სახეზეც… სულ ცოტა ხნის წინ კი ამ მრავალწლიანი ტრაგედიის შესახებ ასტრიდ ლინდგრენის აზრი ამოვიკითხე, რომელიც გერმანელებს, აფასებს და მათ შორის სამართლიან ადამიანებს ხედავს. ეს მართლაც ასეა. ნაცისტურ გერმანიაშიც ცხოვრობდნენ გმირები, რომლებმაც ბრძოლის ველზე ან საკონცენტრაციო ბანაკში დაიღუპნენ… ან სულაც გადარჩნენ და ახალი გერმანიის შენება დაიწყეს… ახლა სწორედ მათზე მინდა გიამბოთ… კიდევ ერთხელ მინდა გაგახსენოთ გერმანული ტრაგედია…

ვერთერისა და მალტეს ვნებანი

ვერთერი ახალგაზრდა გერმანელია, რომელიც წესით ძალიან ჩვეულებრივი ბიურგერული ცხოვრებით უნდა ცხოვრობდეს… მაგრამ ეს ასე არ არის. ვერთერის ფსიქიკა თვითმკვლელის ფსიქიკაა (ეს სპოილერი არ არის -ანა კარენინასი არ იყოს, ყველამ იცის, როგორ დასრულდება გოეთეს გმირის ტანჯვა) და ეს მისი წერილების პირველივე ფურცლიდან ჩანს. დიახ, მისი სუიციდის მიზეზად შეგვიძლია შარლოტასადმი ცალმხრივი სიყვარული მივიჩნიოთ (გოეთესა და ნამდვილი ლოტას ამბავზე ერთ მშვენიერ დღეს აუცილებლად ვისაუბრებთ. თომას მანის რომანი ყურადღებას იმსახურებს), ან საზოგადოებისგან გარიყვა, მაგრამ მე მაინც მგონია, რომ “ვერთერის ეფექტი” შეუქცევადია. ვერთერის მსგავსი ადამიანები ვერასდროს იქნებიან ბედნიერნი (თუნდაც საყვარელი ქალი არ მისთხოვდეს სხვას, ან გარშემო ყველას უზომოდ უყვარდეს ისინი). მათ ახალგაზრდულ ვნებებს ყოველთვის ერთი (ჩემთვის სრულიად გაუგებარი და მიუღებელი) დასასრული აქვს…