გერმანული ტრაგედია

“ეს წიგნი არც ბრალდებაა და არც აღსარება. იგი მხოლოდ იმ თაობის ამბის თხრობას ცდილობს, რომელიც მისთვის განკუთვნილ ყუმბარებს კი გადაურჩა, მაგრამ ომისგან მაინც დაინგრა.” – “დასავლეთის ფრონტი უცვლელია”

ისევ დადგა გაზაფხული… 74-ე გაზაფხული მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ… იმ ომის შემდეგ, რომელიც წიგნების დაწვით დაიწყო და მილიონობით სიცოცხლე შეიწირა… დღეს გერმანია სულ სხვანაირი ქვეყანაა, რადგან აღიარა მომხდარი, ხაზი გადაუსვა ორ მსოფლიო ომს და გააგრძელა ცხოვრება, თუმცა საზოგადოების (ძირითადად მაშინდელ საბჭოელთა) ნაწილში ფეხი მოიკიდა აგრესიამ გერმანელთა მიმართ… მაგრამ რატომ არავინ იფიქრა მათზე – უბრალო გერმანელებზე? სკოლის მერხიდან ფრონტის ხაზზე გადასროლილ ახალგაზრდებზე, ბრძოლის ველზე სისხლისგან დაცლილ ან სამუდამოდ დაინვალიდებულ სიცოცხლით სავსე მამაკაცებზე, მათზე, ვისაც ისეთი სიყვარული შეუძლია, როგორიც პატი ჰოლმანსა და რობერტ ლოკამპს, ისეთი მეგობრობა – როგორიც გოტფრიდ ლენცსა და ოტო კესტერს… მათაც ხომ გადაიტანეს უდიდესი ტრაგედია – სიკვდილი ან სიცოცხლე, რომელსაც ომის აჩრდილი სდევს თან… მაგრამ მათ შეძლეს ჭაობიდან ამოსვლა… და ჩვენ? ჩვენ რას ვაკეთებთ იმისთვის, რომ წარსული გავიაზროთ? რას ვაკეთებთ იმისთვის, რომ ყუმბარამ არ დაანგრიოს ჩვენი ცხოვრება? მხოლოდ სიმართლისთვის თვალებში ჩახედვით შეიძლება იმის მიღწევა, რომ აღარავინ დახუჭოს თვალები სამუდამოდ მაშინ, როდესაც “დასავლეთის ფრონტი უცვლელია”, არავინ ხვდებოდეს განთიადს მეგობრისა და საყვარელი ადამიანის გარეშე…

Advertisements

გოგონა, რომელიც გადარჩა

“მიუხედავად დარდისა და სასოწარკვეთილებისა, ყველაზე რთულია გამოიყურებოდე მშვიდად და იქცეოდე ჩვეულებრივად. საუბრობდე, ეხმარებოდე იჯდე მათთან ერთად და რაც მთავარია იყო “ცოცხალი”.

ისევ დადგა გაზაფხული… 74-ე გაზაფხული მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ… 12 ივნისს ანა ფრანკი 90 წლის გახდებოდა, თუმცა 16 წლისაც არ იყო, როდესაც ფაშიზმს ემსხვერპლა, მაგრამ გადარჩა! დიახ, ის არსად წასულა – ახლაც ჩვენთანაა და ყოველთვის ასე იქნება. ანა (გნებავთ ანე) ყოველთვის ის პატარა სიცოცხლით სავსე გოგონა იქნება, რომელიც თავისი ღიმილით, თავისი დღიურის ფურცლებით დღესაც იმედით გვავსებს – გვახსენებს, რომ კეთილი, მხიარული, მოსიყვარულე ადამიანები მუდამ ასეთებად რჩებიან, გარეთაც, სამალავშიც… კიდევ იმას გვახსენებს, რომ ასეთი ტრაგედია აღარასდროს უნდა დავუშვათ (თუმცა კი მას შემდეგაც უამრავჯერ დავუშვით და დღემდე ვაგრძელებთ). არავინ უნდა იდევნებოდეს ეთნიკური წარმომავლობის გამო, არც ერთი დედა არ უნდა რჩებოდეს მშერი შვილების გამოსაკვებად, არც ერთი გოგონა არ უნდა მიდიოდეს ამქვეყნიდან პირველ სიყვარულზე ოცნებით, არავინ უნდა ჰპოვებდეს ბედნიერებას სამალავის ფანჯრიდან ხის დანახვაში…

კახეთიდან ფრანკფურტამდე

ლიტერატურული კონკურსი “პენმარათონი”, რომელსაც 2002 წელს “დიოგენეს” ინიციატივით ჩაეყარა საფუძველი 2010 წლის შემდეგ აღარ გამართულა. თუმცა წელს მისი დაბრუნება მხოლოდ ამ პაუზის გამო არ ყოფილა მნიშვნელოვანი. არც იმიტომ, რომ ათმა ძალიან კარგმა მოთხრობამ იხილა მზის სინათლე და რამდენიმე კარგი ავტორიც გავიცანით. ჩემთვის “პენმარათონი-2018” სულ სხვა რამის გამო გახლდათ მნიშვნელოვანი და სწორედ ამაზე მინდა გესაუბროთ.

ჟუჟა

ლიტერატურა ძლიერია, ძალიან ძლიერი… ადამინებისთვის, რომლებიც გულგრილად უყურებენ წიგნებს, შეიძლება ეს ცოტა უცნაურადაც ჟღერდეს – რა შეუძლია ასეთი უსულო საგანს? და ვინ თქვა, რომ წიგნი უსულოა? ყველა წიგნს აქვს სული, რომელიც მას მწერალმა შთაბერა და მისცა ძალა, რომელსაც ყველაფრის შეცვლა შეუძლია… სწორედ ასეთი ადამიანია ნინო ხარატიშვილი – ქალი, რომელიც თითქოს ახალს არაფერს წერს, მაგრამ ახერხებს მთავარს – გადატრიალებს ახდენს ჩვენს სულებში…

გერმანული ნოველა

ალბათ დამეთანხმებით, რომ ყველა ქვეყნის ლიტერატურას თავისი განუმეორებელი ხიბლი ახლავს თან. გემოვნების შესაბამისად ყველას აქვს ფავორიტი “ლიტერატურული” ადგილები (მაგალითად, ჩემთვის ნომერი პირველი ამერიკაა), თუმცა ერთი რამ ცალსახაა – თუ გსურთ სახლიდან გაუსვლელად მაქსიმალურად შეიგრძნოთ უცხო ქვეყნის “სურნელი”, ამ ქვეყნის წარმომადგენელი მწერალი უნდა აირჩიოთ და მასთან ერთად “გაუდგეთ გზას”…მეც ზუსტად ასე მოვიქეცი და გერმანიაში ამოვყავი თავი…

ჩემი საყვარელი ორეული

არსებობს წიგნები, რომლებზეც დაუსრულებლად შეიძლება საუბარი… არსებობს წიგნები, რომლებზეც ვერ ვსაუბრობთ, რადგან მათში არაფერია განსაკუთრებული… თუმცა არსებობს ისეთი წიგნებიც, რომელთა შესახებ რაიმეს თქმა სულ სხვა მიზეზით გვიჭირს – მათში უმთავრესი შინაარსი, რთული ალუზიები და მოულოდნელი წიაღსვლები კი არა, ემოციაა… ზუსტად ასეთი წიგნია ნინო ხარატიშვილის დიდებული (ჩემთვის ეს ასეა და ამიტომ არ მოვერიდები ასეთ შეფასებას) ნაწარმოები “ჩემი საყვარელი ორეული”…

შეუცნობელი ნოსტალგია გერმანულად

“გაანადგურეთ, რაც ბოლოს მოხდა,

მოგონებებს ნუ ახლებთ ხელს”

ოდესმე გიფიქრიათ ემიგრაციაზე? ალბათ ერთხელ მაინც ასეთი შესაძლებლობა ყველას დაგვიშვია, თუმცა პირადად მე მილან კუნდერას “შუცნობელის” შემდეგ ქვეყნის დატოვება აზრადაც კი არ მომდის. ირენესა და იოზეფის “დიდი დაბრუნების” შემდეგ მივხვდი, რომ საკუთარ ქვეყანაში ცხოვრება ნებისმიერ შემთხვევაში სჯობს შეუცნობელ ნოსტალგიას, შეუცნობელ მომავალს, შეუცნობელ დაბრუნებას, დიდ სიცარიელეს, რომელსაც სამშობლო მხოლოდ სახელად ჰქვია… ახლა კი, როდესაც “დიოგენემ” “დიოგენეს ბიბლიოთეკის” ფარგლებში ვ.გ. ზებალდის “ემიგრანტებიც” შემოგვთავაზა, ამაში კიდევ ერთხელ დავრწმუნდი…

დოქტორი ფაუსტუსი

გიყვართ მუსიკა? არა, ამ შემთხვევაში უბრალოდ მუსიკის მოსმენას არ ვგულისხმობ. იმისთვის, რომ თომას მანის გმირს – კომპოზიტორ ადრიანს – ცოტათი მაინც გაუგოთ, მუსიკაში ღრმად უნდა ჩაიხედოთ. სხვა შემთხვევაში ძალიან გაგიჭირდებათ მასთან ურთიერთობა, თუმცა დასასრულს აუცილებლად იფიქრებთ, რომ ამდენი დრო ამაოდ არ დაგიკარგავთ. თქვენ გაიცნობთ გენიალურ, მაგრამ ამასთანავე ამოუცნობ ადამიანს, შეიგრძნობთ მუსიკის ჭეშმარიტ არსს და კიდევ ერთხელ ჩახედავთ თვალებში მეფისტოფელს, კიდევ ერთხელ განიცდით ფაუსტის ტრაგედიას და, რაც მთავარია (ჩემი მოკრძალებული აზრით, რა თქმა უნდა), დიდი გერმანელის თვალით დაინახავთ გერმანიის დაცემას. თქვენს თვალწინ ფაშისტური გერმანია და “სულგაყიდული” ადრიანი ერთად აღზევდებიან და ერთად გადაიჩეხებიან უფსკრულში. თქვენ მოისმენთ “დოქტორი ფაუსტუსის ტირილს” და კიდევ ერთხელ დარწმუნდებით, რომ ჰერ თომასი შეუდარებელი მწერალია.

თამაში მარგალიტებით

ხომ არსებობენ წიგნები, რომელთა კითხვა რთულია, ძალიან რთული, თუმცა დასრულების შემდეგ ყველა მკითხველი (გემოვნების შესაბამისად, რა თქმა უნდა) ფიქრობს, რომ მრავალი დღე (იქნებ კვირა და თვეც) ამაოდ არ დაუკარგავს და ჭეშმარიტად დიდებული წიგნი წაიკითხა… სწორედ ასეთია ჰერმან ჰესეს უკანასკნელი ნაწარმოებიც.

ბერლინი,ალექსანდერპლაცი

კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება 20-იანი წლების ბერლინში – ქალაქში, რომელიც თავისი ცხოვრებით ცხოვრობს და მოქალაქეთა ცხოვრებას წარმართავს! მთავარი გმირი სწორედ ბერლინია და არა ფრანც ბიბერკოპფი. ფრანცი მხოლოდ მაგალითია იმისა, თუ როგორ ცხოვრობდნენ ბერლინში…