ძველი გვარდიის ტანგო

არტურო პერეს-რევერტე ჩემს ფავორიტ მწერალთა შორისაა. მისი წიგნები ჩემთვის თავბრუდამხვევ თავგადასავლებთან ასოცირდება – ესპანეთში მოგზაურობასთან, ჭადრაკთან, ჩახლართულ დანაშაულთან და ძალიან, ძალიან საინტერესო კვანძის გახსნასთან. სწორედ ამ მოლოდინით გადავშალე “ძველი გვარდიის ტანგოც”…

ჭადრაკის პარტია ალყაში

არტურო პერეს-რევერტეს საფირმო სტილზე არაერთხელ გიამბეთ. ბოლოს იმასაც გავუსვი ხაზი (უფრო სწორად, თავად გაუსვა), რომ ყოველი ახალი წიგნისთვის ის განსაკუთრებულად ემზადება.მაგალითად, “ალყა” ისეთ შთაბეჭდილებას ტოვებს, რომ დონ არტურო კადისში ცხოვრობდა და დეტალურად იკვლევდა ნაპოლეონის არმიის მიერ ამ ქალაქის ალყაში მოქცევის პერიოდს. სხვაგვარად შეუძლებელია, რომ მას ასე დამაჯერებლად ეჩვენებინა ჩვენთვის დიდგვაროვან მოქალაქეთა ყოველდღიური ცხოვრება (თავისი ბიზნეს-ინტრიგებით, წვეულებებითა და პოლიტიკით), ფრანგი ოფიცრების (რომლებიც ხალხს კი არა, კონკრეტულ წერტილებს უმიზნებენ), ჯაშუშების, თავზეხელაღებული ღარიბებისა (გასამრჯელოს გამო ყველაზე რთულ “დავალებებსაც” რომ არ ერიდებიან) და კორსარების  ყოფა, “უცნაური” მორალის გამომძიებლისა და მისი “საჭადრაკო პარტნიორის” მიერ წარმოებული გამოძიება (სერიულ მკვლელს რომ ეძებენ)… ეს ყველაფერი იმდენად რეალურია, რომ დონ არტუროს ნამდვილად ეკუთვნის აპლოდისმენტები… მერე რა, თუ ჩვეულებრივზე უფრო დიდი წიგნი დაწერა და ბევრი დრო წამართვა… არც ერთი წუთი მენანება… იმიტომ, რომ ნამდვილ კადისში ვიმოგზაურე…

კეთილი ადამიანები ესპანეთიდან

გიყვართ ალექსანდრ დიუმა? ბავშვობაში თუ ლიტერატურულ “მოგზაურობებში” აქტიურად იყავით ჩაბმული, დარწმუნებული ვარ, რომ დიახ. მუშკეტერების, ვალუებისა და გრაფი მონტე-კრისტოს გარეშე ხომ სიყმაწვილე წარმოუდგენელია… მეც ზუსტად ასე ვიყავი და ამიტომაც ჩემთვის განსაკუთრებით სასიხარულო გახლდათ არტურო პერეს-რევერტეს გაცნობა… და მისი ჯერჯერობით ყველაზე ახალი ნაწარმოების აღმოჩენა ონლაინ-ბიბლიოთეკაში…

არწივის ჩრდილი

რუსულ მიწას არწივის ჩრდილი დაჰფენია – ფრანგი არწივის… ნაპოლეონი ბრძოლის ველს გადაჰყურებს და შორიდან იძლევა ბრძანებებს. თითქოს ეს უბრალოდ ისტორიაა და სხვა არაფერი, თუმცა არტურო პერეს-რევერტემ, რომელიც ჭეშმარიტად დახვეწილი ოსტატია (ტყუილად ხომ არ უწოდებენ ესპანელ დიუმას), ამ ამბისგან შექმნა შესანიშნავი ტრაგედია (ამასთანავე კომედიაც რომ არის) ომზე და იმაზე, რომ სისხლისღვრას აზრი არ აქვს. ბრძოლის ველზე უდანაშაულო ადამიანები იღუპებიან, გენერლები კი უარეს შემთხვევაში საპატიო ტყვეობაში აღმოჩნდებიან. ასეთი აბსურდულია ომი, რომელსაც ყოველთვის პრანჭია ქათმებით გარშემორტყმული სხვადასხვა სახელის მქონე გაბღენძილი არწივი ხელმძღვანელობს, ირგვლივ კი სიხლის ზღვა მიედინება. სწორედ ამ სისხლის და შესაძლოა სრულიად სხვა მიზნით (როგორც ესპანელების შემთხვევაში) გამოვლენილი სიმამაცის დამსახურებაა გამარჯვებები და არა მთავარსარდლის სიბრძნის. ომი ყოველთვის ასეთია და არ აქვს მნიშვნელობა ვინ იწყებს მას, ვინ წარმართავს და ვის მიწაზე იბრძვიან უდანაშაულო ჯარისკაცები…

P.S. სამწუხაროდ,  ქართველი გამომცემლები არტურო პერეს-რევერტეს სათანადო ყურადღებას არ აქცევენ. თუმცა ცოტა ხნის წინ “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობამ” “დიუმას კლუბი” შემოგვთავაზა, რაც კარგი ნიშანი უნდა იყოს. ასე რომ, დაველოდოთ ახალ თარგმანებს 🙂

საზღვაო რუკა დონ არტუროსგან

გიყვართ თავგადასავლები? მე ძალიან, თუმცა 21-ე საუკუნის ევროპულ დედაქალაქში რაიმე სერიოზულის იმედი ნაკლებად თუ გვექნება, მაგრამ დანაკლისის შევსება წიგნებითა და ფილმებით შეგვიძლია. მეც უკვე წლებია ამით ვარ დაკავებული – ხან სტივენსონს “ვემგზავრები” (მე თუ მკითხავთ, ამ ჟანრში “განძთა კუნძულს” ვერაფერი შეედრება), ხან – საბატინის ან ჟიულ ვერნს (თუმცა ეს უკანასკნელი “სათანადოდ” არასდროს მიყვარდა), ხანაც ჯეკ ბეღურას “ავეკიდები” და საზღვაო თავგადასავლების წყურვილს ასე ვიკლავ. ბოლო წლებია ჩემს ლიტერატურულ ფავორიტებს კიდევ ერთი ადამიანი დაემატა – არტურო პერეს-რევერტე  და, როგორც აღმოჩნდა, ისიც ძალიან კარგი “მეზღვაური” ყოფილა.

ზამთრის მოგზაურობები

ჯონ ფაულზის “ფრანგი ლეიტენანტის ქალი” – “კოლექციონერი” თუ წაგიკითხავთ, ჯონ ფაულზს ვერ დაივიწყდებით.  პირადად მე კითხვის პროცესში თავი ქილაში გამომწყვდეულ ფარვანად ვიგრძენი… აი, “ფრანგი ლეიტენანტის ქალი” კი განსხვავებული ისტორიაა – ვიქტორიანულ ინგლისში აგიზგიზებული ვნების ცეცხლის ამბავი. ფრანგი ლეიტენანტის ქალად წოდებულმა სარა ვუდრაფმა ეპოქისთვის შეუფერებელი გამბედაობა გამოიჩინა და “დაკავებული” ჩარლზი მოხიბლა… რა არჩევანი გააკეთა ამ უკანასკნელმა (არ დაგავიწყდეთ, რომ ეს ის დროა, როცა გრძნობა და მოვალეობა სულ “ებრძვიან” ერთმანეთს), თავად ნახეთ, თუმცა უნდა გაგაფრთხილოთ – ეს “საზიზღარი” ფაულზი გვეთამაშება, გვცდის… მოვლენების განვითარება მან ჩვენ მოგვანდო და არა გმირებს!

ლუჟინი და ფლამანდიური გამბიტი

“მთელი ყოფიერება დღეებისა და ღამეების უჯრედებისგან შემდგარი ჭადრაკის დაფაა, რომელზეც ბედისწერა ისე თამაშობს ადამიანებით, როგორც ფიგურებით.”  – არტურო პერეს-რევერტე

საუკუნეების წინ შექსპირმა თქვა, რომ მთელი სამყარო თეატრია (მოგვიანებით აკუნინიც რომ დაეთანხმა, გახსოვთ ალბათ:) )… მაგრამ ხომ შეიძლება, რომ სამყარო ჭადრაკის დაფა იყოს?! ამაში დასარწმუნებლად საკმარისია “ფლამანდიური დაფა” გადაშალოთ. დონ არტურო მაშინვე ჭადრაკის ერთ-ერთ ფიგურად, ინტელექტუალური დეტექტივის გმირად გაქცევთ და ერთდროულად ორ დროში ამოგაყოფინებთ თავს. თქვენ გახდებით თანამედროვე რესტავრატორი ხულიას თანამოაზრე და 500 წლის წინ მოღვაწე დიდი ფლამანდიელი ოსტატის ნახატის ნაწილი… ნახატზე ასახული ისტორიული პირების საიდუმლოს ამოხსნა შეიძლება სიცოცხლის ფასადაც კი დაგიჯდეთ, თუ მოცემულ პარტიას ბოლომდე არ ითამაშებთ და თქვენს მეფეს ვერ გადაარჩენთ… თუმცა სხვა ფიგურებსაც უნდა გაუფრთხილდეთ – თითოეული მათგანი რეალური ადამიანია… ამ ბრძოლის წარმატებით დასასრულებლად მხოლოდ ნახატის გაშიფვრა არ არის საკმარისი (მოგეხსენებათ, რომ ნახევარ ათასწლეულს მკვლელებიც კი ვერ უძლებენ)… მკვლელი სულ ახლოს უნდა ეძებოთ, მაგრამ ეს ძალიან, ძალიან რთული იქნება…

“ისტორიული” მარტი

პერ ლაგერკვისტის “ჯუჯა” – დაახლოებით ერთი წლის წინ “ბარაბა” რომ წავიკითხე, მას შემდეგ სულ მინდოდა ლაგერკვისტის უფრო ახლოს გაცნობა, მაგრამ წიგნები ხომ მაშინ “მოდიან”, როცა ამის დრო დგება:)… და მინდა გითხრათ, რომ ლოდინად ღირდა (თუმცა აქვე უნდა აღვნიშნო, რომ “ბარაბა”, როგორც პირველი, მაინც სხვა იყო). ეს არის ისტორია ადამიანისა, რომელიც სხვებს არ ჰგავს. ის ჯუჯაა. მაღალი ადამიანების გვერდით ცხოვრება ადვილი არ უნდა იყოს, მაგრამ ფიზიკურ სიდაბლეზე უარესი ალბათ სულიერია. ჯუჯა მაღლებშიც ცხოვრობს, მათ სულებში იმალება და პერიოდულად თავის მაიმუნისებრ სახეს ავლენს… ბევრი რომ აღარ გავაგრძელო, მხოლოდ ერთს დავამატებ – გაიცანით ლაგერკვისტი და ჯუჯა, არ ინანებთ;)

ივლისის მოგზაურობები

ორჰან ფამუქის “უმანკოების მუზეუმი” – როგორია მიუძღვნა მთელი ცხოვრება სიყვარულს და განუწყვეტლივ იტანჯო? ამას ქემალზე უკეთ ვერავინ გვეტყვის, რადგან სწორედ ასეთ – იდეალური სიყვარულისგან ძალიან შორს მყოფ – გრძნობას შესწირა მან ათასობით დღე. კითხვის პროცესში ისეთი შთაბეჭდილებაც კი დამრჩა, რომ მას სინამდვილეში თავისი მტანჯველი სიყვარული უყვარდა და არა ფუსუნი. ამ ავადმყოფური განცდის შედეგად ორჰან ბეის მკითხველებისთვის ასე ნაცნობ და საყვარელ ქალაქ სტამბოლში შეიქმნა უმანკოების მუზეუმი (რომელიც, მოგეხსენებათ, მხოლოდ მწერლის ფანტაზიის ნაყოფი არ არის), რომლის მიზანიც ადამიანებში სიამაყის გაღვიძებაა. “ჯერჯერობით მხოლოდ ევროპელები ამაყობენ საკუთარი თავით, მსოფლიოს დიდ ნაწილს კი რცხვენია. ის, რაც ჩვენში სირცხვილის გრძნობას იწვევს, მუზუმში რომ იყოს გამოფენილი, მაშინვე გახდებოდა სიამაყის საგანი…” და უმანკოების მუზუმშიც გაჩნდნენ ექსპონატები: ყვითელი ფეხსაცმელი, მოწეული სიგარეტები, ფოტოები… წარსული ისევე დაიმალა ნივთებში, როგორც სულში… და არა მხოლოდ ქემალისა და ფუსუნის – ახალგაზრდა ორჰანის, ჯევდეთ ბეისა და მისი ვაჟიშვილების, ზოგადად თურქეთის მთელი თაობების წარსული…

მარადიული ომის სურათები

…ის არ ცდილობდა თავისი ფოტოების რეალისტური სისატიკის გამართლებას იმით, რომ ომი სძულდა… მას მხოლოდ ომის, როგორც კოსმიური აბსურდის, გაშიფრვა სურდა… ის ბატალისტი იყო… მან ფოტოებზე აღბეჭდა ომის ქარცეცხლში გახვეული კვიპროსი, ვიეტნამი, ლიბანი, კამბოჯა, ერიტრეა, სალვადორი, ნიკარაგუა, ანგოლა, ერაყი, … მაგრამ ასეთი ადგილები ხომ ყოველთვის ერთი ადგილია… ვიღაც იყო ომში, ვიღაც – არა, მაგრამ სინამდვილეში ომი ყველას უნახავს… და აი, ფოტოგრაფ ფოლკთან ერთად ვათვალიერებთ მარადიული ომის სურათებს: ნჯამენაში ტყვეებს ნიანგებს უგდებენ, დაჭრილი ბავშვი მოკლული დედის ცხედარს დაჰყურებს, მასწავლებელი მოსწავლეებს წინ მიუძღვის, ძალაგამოცლილი, მზერადაცარიელებული ჯარისკაცები მიუყვებიან გზას, რომელიც თითქოს არსად მიდის… ბოლო ფოტოზე ფოლკის საყვარელი ქალი აღიბეჭდა, ომის კიდევ ერთი მსხვერპლი და ყოფილ იუგოსლავიაში ომიც დამთავრდა, მაგრამ ნებისმიერ დროს შეიძლება ის ისევ გაცოცხლდეს – ლონდონში, პარიზში, მადრიდში ან ნიუ-იორკში. დასაღვრელი სისხლი კიდევ ბევრია, ჰაერში ისევ ტრიალებს smell of war, მანამდე ჩვენ ავტომობილისა და ტელევიზორის ყიდვაზე ვფიქრობთ, ომის ფოტოები კი რეკლამის საშუალებაა… ასე გრძელდება ტროადან ერაყამდე, ავღანეთიდან საქართველომდე…